Εξ' αποστάσεως εκπαίδευση: Τελείες, κουκκίδες, κηλίδες, σημεία...

Θυμάστε τι είναι το σημείο; Και γιατί το θεωρούμε σημαντικό; Για να θυμηθούμε μαζί... 

Τα σημεία μπορεί να έχουν πολλές μορφές
(από το βιβλίο του Βασίλι Καντίνσκι Σημείο - Γραμμή - Επίπεδο)

Το μικρότερο στοιχείο μιας εικόνας είναι το σημείο. Είναι η κουκκίδα, η τελεία, το ίχνος που θα αφήσει το μολύβι, ο μαρκαδόρος ή το πινέλο μας αν το ακουμπήσουμε πολύ απαλά στο χαρτί. Το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη ζωγραφική, γιατί μαζί με τη γραμμή, το σχήμα και το χρώμα αποτελούν τα μορφικά στοιχεία, τα μέσα δηλαδή που χρησιμοποιεί ένας ζωγράφος για να δημιουργήσει μια εικόνα, όπως ένας συγγραφέας χρησιμοποιεί τις λέξεις για να γράψει π.χ. ένα βιβλίο.

(Όσες από τις παραπάνω λέξεις είναι ενεργοί σύνδεσμοι σε εφαρμογές και παρουσιάσεις του Φωτόδεντρου, δεν μπορείτε να τις δείτε με το Google Chrome, αν περιηγείστε με αυτό στο διαδίκτυο. Όταν τις ανοίξετε, κάντε αντιγραφή της διεύθυνσης και επικόλληση σε άλλο φυλλομετρητή, όπως για παράδειγμα Internet Explorer ή Mozilla Firefox, για να μπορέσετε να δείτε τις εφαρμογές. Αφού το κάνετε αυτό, πατήστε πάνω στο εικονίδιο της κάθε εφαρμογής.)

Για να δούμε το σημείο στη ζωγραφική... Ας πάμε λίγο πίσω, περισσότερα από εκατό χρόνια πριν. Το 19ο αιώνα, στη Γαλλία, πολλοί ζωγράφοι άρχισαν να χρησιμοποιούν μία νέα (για εκείνη την εποχή) τεχνική στους πίνακές τους, με την οποία δεν γέμιζαν με μεγάλες πινελιές χρώματος τον πίνακα, αλλά πρόσθεταν τα χρώματα κουκκίδα κουκκίδα, χωρίς μάλιστα να τα ανακατέψουν στην παλέτα. Η τεχνική αυτή ονομάζεται...

Μήπως δεν μπορέσατε να διαβάσετε τι γράψαμε στον πίνακα; Ένας εμπνευσμένος μαθητής μετέτρεψε τα γράμματα σε ρομποτάκια και ανθρωπάκια! Την ξαναγράφω λοιπόν: πουαντιγισμός. 

Δύο χρωματιστές κουκκίδες δίπλα δίπλα σχηματίζουν οπτικά μια τρίτη. Για παράδειγμα, κόκκινες κουκκίδες μαζί με κίτρινες, όταν τις κοιτάξουμε από μακριά θα μας δίνουν την αίσθηση του πορτοκαλί. Οι αναμείξεις των χρωμάτων γίνονται στο μάτι του θεατή, όταν κοιτάξει τον πίνακα από μεγάλη απόσταση. Για δείτε μερικά έργα διάσημων πουαντιγιστών ζωγράφων:

Λουόμενοι στο Ασνιέρ, 1884, George Seurat, πηγή: wikiart

Δρόμος του Παρισιού, 1885, Albert Duboit Pillet, πηγή: wikiart

Τοπίο στο Ερανύ, 1886, Camille Pissaro, πηγή:  wikiart

Η μικρή Denise, 1889, Theo van Rysselberghe, πηγή:  wikiart

Το Τσίρκο, 1890-91, George Seurat, πηγή: wikiart

Capo di Noli, 1898, Paul Signac, πηγή: wikiart

Δεν ζωγράφιζαν όμως μόνο οι πουαντιγιστές με κουκκίδες. Οι Αβορίγινες στην Αυστραλία δημιουργούν τέχνη με χρωματιστές κουκκίδες και σημεία εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι εικόνες αυτές δεν είναι απλά όμορφα χρώματα σε κουκκίδες η μία δίπλα στην άλλη. Είναι "ονειρικές" ιστορίες με σύμβολα που κρύβουν μηνύματα και θυμίζουν εικόνες της ερήμου και της γης όταν την κοιτάμε από ψηλά. 

Χωρίς τίτλο, Άγνωστος, 1978, γήινα υλικά σε ξύλο, Art Gallery of South Australia, Αδελαΐδα, Αυστραλία,
πηγή: google arts and culture 

Ακόμη και σήμερα, υπάρχουν καλλιτέχνες που ακολουθούν την παραδοσιακή τεχνική και λένε ιστορίες για τον πολιτισμό και τη χώρα τους μέσα από την τέχνη τους. Τα κυκλικά σχήματα μπορεί να είναι νερόλακοι, λίμνες, σπηλιές ή φωτιές, οι κυματιστές γραμμές μονοπάτια που ακολουθούν οι άνθρωποι, τα βέλη και οι γραμμές παραπέμπουν στα ίχνη των καγκουρό που αφήνουν στην άμμο, οι κουκκίδες μπορεί να είναι άνθρωποι, ζώα ή καρποί της γης.

Malari, Luci Loomoo, πηγή: Japingka Aboriginal Art

Για να δείτε περισσότερα έργα καλλιτεχνών της κοινότητας Balgo της Αυστραλίας μπείτε εδώ και εδώ!

Τα σημεία, οι κηλίδες και οι τελείες χαρακτηρίζουν επίσης το έργο μιας καλλιτέχνιδας από την Ιαπωνία, της Γιαγιόι Κουσάμα. Όταν ήταν μικρή της άρεσε να παρατηρεί τις πέτρες, τα βότσαλα και τα λουλούδια στον κήπο της, και να τα ζωγραφίζει. Φανταζόταν τον κόσμο σαν ένα σύνολο από μικρές και μεγάλες χρωματιστές τελείες. Όταν μεγάλωσε, πήγε στη Νέα Υόρκη και έκανε πραγματικότητα τη φαντασία της, γεμίζοντας τους πίνακές της με κυκλικά μοτίβα. 

Yayoi Kusama, πηγή εικόνας: wikipedia

Δεν σταμάτησε όμως στη ζωγραφική. Δημιούργησε γλυπτά, ρούχα και μαλακές κατασκευές με ύφασμα γεμάτα κουκκίδες και τελείες, έφτιαξε ολόκληρους χώρους με καθρέφτες και πολύχρωμα φώτα, μέχρι που έβγαλε την τέχνη της έξω από το μουσείο, στις γωνιές της πόλης και τη φύση.

Οι κολοκύθες είναι χαρακτηριστικό της δουλειάς της Yayoi Kusama. Πηγή: pixabay

Άπειρο - δωμάτιο με καθρέφτες, Yayoi Kusama, 2015,
πηγή: Pablo Trincado from Santiago de Chile, Chile / CC BY 

Η άνοδος των κηλίδων στα δέντρα, Yayoi Kusama, 2006, Μπιενάλε, Οδός Orchard,  Σιγκαπούρη, πηγή: wikipedia

Κίτρινη κολοκύθα, Yayoi Kusama, Ναοσίμα, Ιαπωνία, πηγή: wikipedia

Πολλές φορές στο σχολείο έχουμε ασχοληθεί με τη ζωγραφική με κουκκίδες, νομίζω ότι αρέσει πολύ σ' εσάς τα παιδιά. Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι από τη χρονιά 2015-'16, στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας.

Ώρα για δημιουργία!

Πάρτε πινέλα, μπατονέτες, σπιρτόξυλα, μαρκαδόρους. Δημιουργήστε το δικό σας έργο με κουκκίδες, είτε εμπνευσμένοι από τους πουαντιγιστές, είτε από την τέχνη των Αβορίγινων, είτε από τη Γιαγιόι Κουσάμα. Φωτογραφίστε το στο φως της μέρας και ανεβάστε το στο padlet μας.

Θερμή παράκληση! Αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε μπατονέτες, χρησιμοποιήστε όσες λιγότερες γίνεται. Οι μπατονέτες είναι πλαστικό μιας χρήσης, δεν ανακυκλώνεται και μολύνει τις θάλασσες. Μπορείτε να τις φυλάξετε με τα υλικά ζωγραφικής σας, για μελλοντικές δημιουργίες. Εμείς χρησιμοποιήσαμε μπατονέτες από μπαμπού.

Παρατηρήστε τι γίνεται αν βάλετε πιο πυκνές κουκκίδες σε ένα μέρος του έργου σας και πιο αραιές σε κάποιο άλλο.

Και ένα βιβλίο που διαβάσαμε και μας άρεσε: Η τελεία, του Πίτερ Ρέινολτς, από τις εκδόσεις Αίσωπος (για παιδιά 4-7 χρονών).

Αν θέλετε να ξαναδείτε τι λέει το σχολικό βιβλίο για το σημείο, πατήστε το σύνδεσμο.

Τώρα ένα κουίζ! Κάντε κλικ όταν βρίσκετε ένα από τα στοιχεία που ζητούνται.

Ο Ζωρζ Σερά χρειάστηκε δύο χρόνια για να ζωγραφίσει, κουκκίδα κουκκίδα αυτόν τον τεράστιο πίνακα. Αποτέλεσμα: Μία ζωγραφιά με χιλιάδες τελίτσες! Μπορείτε να εντοπίσετε...

1 πεταλούδα

1 πίθηκο

1 βεντάλια

1 ψαρά

1 τρίχρωμη σημαία

2 στρατιώτες

2 ατμόπλοια

8 πρόσωπα που κρατούν ομπρέλα;

Η ιδέα του παιχνιδιού είναι από το βιβλίο
 "Παίζουμε... με την Τέχνη;" του Vincent Peghaire,
εκδόσεις Levantes, 2008
πηγή εικόνας: wikimedia

Να είστε όλοι καλά

Η "Κυρία των Εικαστικών"

Ευδοξία

Βιβλιογραφία:
Γιαγιόι Κουσάμα, από εδώ μέχρι το άπειρο, Sarah Suzuki, εικονογράφηση Ellen Weinstein, εκδόσεις Μέλισσα, 2018
Ζωγραφική, πες μου τα μυστικά σου!, Marie Sellier, Μεταίχμιο, 2015
Η Γλώσσα της Ζωγραφικής, Jude Welton, εκδόσεις Ερευνητές, 2000
Η τελεία, Peter Reynolds, εκδόσεις Αίσωπος, 2019
Παίζουμε... με την Τέχνη;, Vincent Peghaire, εκδόσεις Levantes, 2008
Σημείο - Γραμμή - Επίπεδο, συμβολή στην ανάλυση των ζωγραφικών στοιχείων, Καντίνσκι, εκδόσεις Δωδώνη, 1996
Φτιαξ' το με Τέχνη, απόδοση: Αργυρώ Πιπίνη, εκδόσεις Πατάκη, 2011